Rak piersi- diagnostyka, leczenie, profilaktyka

Rak piersi i rak sutka- czy to to samo?

Rak piersi i rak sutka to pojęcia często używane zamiennie co jest błędem. Rak piersi odnosi się generalnie do nowotworu złośliwego rozwijającego się z tkanki gruczołowej piersi, której zasadniczą funkcją jest produkowanie pokarmu. Natomiast termin „rak sutka” powinien być używany jedynie w odniesieniu do choroby nowotworowej konkretnej części anatomicznej piersi. Sutek bowiem to kompleks brodawki i otaczającej ją ciemniejszej skóry zwanej otoczką.

Mimo, że terminy bywają uznawane za synonimy, odnoszą się jak widać do różnych tkanek występujących w obrębie piersi. W obu przypadkach mówimy jednak o nowotworze złośliwym rozwijającym się w obrębie tego samego narządu, czyli w obrębie  piersi.

Jeszcze innym rodzajem nowotworów występujących w obrębie piersi to raki i czerniaki skóry pokrywającej ten gruczoł. Są one jednak leczone zgodnie z regułami obowiązującymi dla nowotworów skóry. W przypadku raków postępowaniem właściwym jest  ich doszczętne wycięcie przez chirurga, co zwykle kończy leczenie. Czerniaki skóry, w zależności od zaawansowania, mogą wymagać bardziej skomplikowanych procedur obliczonych na diagnostykę i leczenie ewentualnych przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych.

Czy każdy guz piersi jest rakiem?

Nie, nie każdy guz w piersi jest rakiem. U młodych kobiet większość z nich to zmiany łagodne. Mogą one być wynikiem zmian hormonalnych, inne są torbielami, tkanką bliznowatą lub fragmentem bardziej spoistej, „twardszej” ale nadal prawidłowej tkanki gruczołowej. U starszych kobiet prawdopodobieństwo nowotworowego charakteru wyczuwalnego w piersi guza lawinowo rośnie.

Niemniej jednak, każdy guz piersi powinien być skonsultowany z lekarzem, najlepiej onkologiem- chirurgiem, onkologiem klinicznym lub radioterapeutą. Regularne badania mammograficzne i samobadanie piersi pomagają w wykryciu raka piersi we wczesnym stadium jego zaawansowania . To zwiększa szanse na skuteczne, mniej inwazyjne leczenie, najczęściej z zaoszczędzeniem piersi. Ponadto ten dobry efekt osiąga się mniejszym kosztem i w krótszym czasie.

Dane epidemiologiczne i populacyjne

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem pośród kobiet. W 2020 roku stanowił 1/4 wszystkich zachorowań na nowotwory! Drugi co do częstości rak płuca to 1/10 zgłoszonych zachorowań w populacji kobiecej. W 97% zgłoszonych zachorowań rozpoznanie raka piersi było potwierdzone badaniem histopatologicznym.1% zgłoszonych zachorowań stanowi rak piersi występujący u mężczyzn a rozwijający się z zawiązków tego gruczołu. W większości przypadków rak piersi zaczyna się w komórkach gruczołowych, które produkują pokarm. Nowotwór może również rozwijać się w komórkach kanalików, które odprowadzają mleko do brodawek sutkowych.
Oto kilka kluczowych informacji dotyczących raka piersi:

• Czynniki ryzyka: Istnieje wiele czynników sprzyjających zachorowaniu na raka piersi. Główne to wiek (ryzyko wzrasta wraz z wiekiem), genetyka (obecność mutacji genów BRCA1 lub BRCA2), zachorowania na raka piersi wśród bliskich krewnych, zaburzenia hormonalne, wczesna pierwsza miesiączka, późna menopauza, radioterapia podana na okolice przedniej ściany klatki piersiowej, a także pewne czynniki wynikające ze stylu życia, takie jak palenie papierosów czy nadmierne spożycie alkoholu.
• Objawy: Objawy raka piersi mogą obejmować guzek w piersi, zmiany w wyglądzie i kształcie piersi, zmiany w skórze piersi (takie jak zaciągnięcie skóry w kierunku gruczołu, zaczerwienienie, obrzęk, wreszcie naciek lub wręcz owrzodzenie skóry), zmiany w brodawce sutkowej, a także wydzielina z brodawki sutkowej.
• Diagnostyka: Diagnoza raka piersi obejmuje zazwyczaj badanie mammograficzne, ultrasonografię piersi, rezonans magnetyczny piersi (RM) i w końcu biopsję, która pozwala na pobranie próbki tkanki do badania pod mikroskopem. Celem wykluczenia przerzutów odległych coraz częściej wykonuje się tomografię komputerową całego tułowia (klatki piersiowej, brzucha i miednicy) w miejsce mniej czułych badań usg brzucha i rtg klatki piersiowej.
• Leczenie: Plan leczenia zależy od rodzaju raka, stadium choroby, cech biologicznych guza oraz ogólnego stan zdrowia pacjentki. W skład takiego planu może wchodzić zabieg operacyjny (leczenie oszczędzające lub mastektomię prostą albo radykalną), radioterapia, chemioterapia, hormonoterapia, terapia ukierunkowana na receptory HER2 oraz immunoterapia.
• Profilaktyka: Regularne badania mammograficzne oraz samobadanie piersi, pozwalające na wykrycie zmian w piersiach we wczesnych stadiach, są kluczowe dla skutecznego leczenia raka piersi. Kobiety o podwyższonym ryzyku mogą również rozważyć profilaktyczne zabiegi chirurgiczne.

Wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie raka piersi znacząco poprawiają prognozy i szanse na pełne wyleczenie. Regularne kontrole oraz samokontrola są kluczowe dla zdrowia kobiet i wczesnego wykrywania ewentualnych zmian w piersiach.

Rozpoznawanie i diagnostyka raka piersi

W diagnostyce raka piersi używa się różnorodnych metod, które pozwalają na wykrycie nowotworu, określenie jego indywidualnych cech (m.in. wielkości, typu, stopnia zróżnicowania i złośliwości nowotworu, jego hormonozależności) oraz na ustalenie odpowiedniego planu leczenia. Podczas leczenia i późniejszych wizyt kontrolnych badania te służą do monitorowania przebiegu choroby i wczesnego wykrycia ewentualnego nawrotu choroby. Poniżej przedstawiam główne metody używane w rozpoznawaniu raka piersi:

• Badanie palpacyjne piersi: To badanie, które może być wykonywane tak przez pacjentkę samobadanie) jak i lekarza. Polega na dotykowej ocenie piersi w poszukiwaniu guzków, zgrubień czy innych nieprawidłowości w obrębie gruczołu piersiowego
• Badanie mammograficzne: Mammografia (MMGR) to rentgenowskie badanie piersi, które jest kluczowe w wykrywaniu zmian niewyczuwalnych podczas badania palpacyjnego. Jest zalecana kobietom powyżej 40. roku życia jako przesiewowe (profilaktyczne), jednak w niektórych przypadkach może być wykonywane wcześniej, szczególnie u kobiet o podwyższonym ryzyku.
• Ultrasonografia piersi: Ultrasonografia (USG) wykorzystuje fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości do tworzenia obrazów struktur wewnątrz ciała. Pozwala dokładniej ocenić guzki lub inne nieprawidłowości, szczególnie u młodszych kobiet, u których mammografia może być niewystarczająca z uwagi na mniejszą czułość. Ultrasonografia brzucha pozwala na ocenę narządów (w szczególności wątroby) i wykluczenie zmian przerzutowych
• Rezonans magnetyczny (RM): Badanie to wykorzystuje silne pole magnetyczne i fale radiowe, aby uzyskać najbardziej szczegółowe obrazy struktur wewnątrz piersi. Jest stosowane w celu dokładniejszego zobrazowania obszarów piersi w sytuacji, gdy inne badania (USG,MMGR) nie dostarczają jednoznacznej diagnozy. Jest też niemal „metodą z wyboru” w profilaktyce u kobiet obciążonych genetycznie.
• Biopsja: Biopsja to pobranie próbki tkanki z obszaru guza piersi w celu i jej dokładnej analizy histopatologicznej pod mikroskopem. Może być wykonywana za pomocą cienkoigłowej biopsji aspiracyjnej, biopsji gruboigłowej, biopsji otwartej (chirurgicznej) lub biopsji stereotaktycznej.
• Badanie receptorów hormonalnych: W przypadku silnej ekspresji dodatnich receptorów hormonów estrogenowych i progesteronowych na powierzchni komórek raka stosuje się hormonoterapię jako część planu leczenia.
• Badanie receptorów HER2: HER2 to białko obecne na powierzchni niektórych komórek nowotworowych. Badanie receptorów HER2 pomaga w określeniu, czy leczenie ukierunkowane na HER2 może być skuteczne.
• Badanie węzłów chłonnych: obecność przerzutów w węzłach chłonnych dołu pachowego diametralnie zmienia rokowanie i leczenie raka piersi. Stan podejrzanych węzłów pachowych ocenia się przedoperacyjnie biopsją cienkoigłową. W innych przypadkach podczas zabiegu operacyjnego na piersi wykonuje się biopsję tzw. wartowniczych węzłów chłonnych bez względu na ich prawidłowy wygląd w badaniach obrazowych i ocenę chirurga.

Wszystkie te metody mogą być używane indywidualnie lub łącznie, w zależności od ogólnej sytuacji klinicznej pacjentki i podejrzenia dotyczącego raka piersi. Regularne badania mammograficzne, samoobserwacja piersi oraz skonsultowanie się z onkologiem w przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości są kluczowe dla wczesnego wykrywania raka piersi, co znacząco poprawia prognozy i skuteczność leczenia.

Leczenie raka piersi

Leczenie raka piersi zazwyczaj wymaga wielodyscyplinarnego podejścia, a wdrożenie konkretnych metod i ich kombinacje zależą od rodzaju raka, jego zaawansowania, cech biologicznych nowotworu oraz ogólnego stanu zdrowia i wieku pacjentki. Poniżej przedstawiono ogólne zasady leczenia raka piersi:

• Chirurgia: Usunięcie guza jest często pierwszym krokiem w leczeniu raka piersi. Może obejmować częściowe wycięcie gruczołu inaczej lumpektomię (usunięcie tylko guza z z marginesem otaczających go prawidłowych tkanek) lub mastektomię (całkowite usunięcie piersi). Zabieg chirurgiczny może być ograniczony do samej piersi, albo łączyć dodatkowo biopsję węzłów chłonnych wartowniczych (najbliższych guza), ewentualnie usunięcie wszystkich węzłów chłonnych dołu pachowego po stronie chorego gruczołu.
• Radioterapia: Wykorzystuje promieniowanie w celu zniszczenia komórek nowotworowych, które mogły pozostać po zabiegu chirurgicznym. Jest często stosowana po chirurgicznym usunięciu guza i stanowi uzupełnienie podstawowej metody leczenia, jaką jest chirurgia. Najczęściej stosuje się promieniowanie X, będące rodzajem fali elektromagnetycznej. Wykorzystanie radioterapii w procesie leczenia nowotworów jest możliwe dzięki faktowi, że promieniowanie jonizujące zdecydowanie bardziej uszkadza komórki nowotworowe aniżeli komórki prawidłowe.
• Chemioterapia: Również leki przeciwnowotworowe podawane są w tym celu aby zniszczyć komórki raka. Chorzy przyjmują je zwykle dożylnie ale istnieją też preparaty doustne.
• Chemioterapia jest stosowana przed operacją (tzw. leczenie neoadjuwantowe) aby zmniejszyć rozmiar guza i „wyjałowić” węzły chłonne, lub po operacji. Jej celem jest eliminacja komórek nowotworowych pozostałych po leczeniu operacyjnym.
• Hormonoterapia: W przypadku raka piersi zależnego od hormonów, a więc nowotworu złożonego w dużej części z komórek z silną ekspresją receptorów estrogenowych i/lub progesteronowych, stosuje się leki blokujące pobudzający wpływ hormonów na komórki nowotworowe.
• Terapie ukierunkowane: Jest to leczenie, które skupia się na konkretnych cechach molekularnych komórek nowotworowych, jak na przykład terapie ukierunkowane na receptory HER2 komórek nowotworowych.
• Immunoterapia: Polega na stymulowaniu układu odpornościowego do zwalczania komórek nowotworowych. W tej metodzie chodzi więc o wykorzystanie naturalnych mechanizmów obronnych chorego.
• Leczenie wspomagające: obejmuje rehabilitację, fizykoterapię, pomoc psychologa lub psychiatry oraz leczenie dietetyczne. Ma na celu poprawę ogólnego stanu zdrowia pacjenta, pomoc w radzeniu sobie ze skutkami ubocznymi leczenia i wsparcie chorych w ich nowej sytuacji życiowej.

Leczenie raka piersi jest często spersonalizowane, a lekarze podejmują konkretne szczegółowe decyzje na podstawie indywidualnych cech każdego pacjenta oraz właściwości tkanki nowotworowej pobranej podczas biopsji gruboigłowej guza przed leczeniem lub badania preparatu usuniętego operacyjnie. Podczas leczenia monitoruje się jego postęp i zmienia je w miarę potrzeb.

Rodzaje operacji stosowanych w leczeniu i diagnostyce raka piersi

W leczeniu raka piersi stosuje się kilka rodzajów operacji, w zależności od typu nowotworu, jego lokalizacji w obrębie gruczołu i zaawansowania oraz preferencji pacjentki.

• Lumpektomia (resekcja piersi, zabieg oszczędzający pierś czyli BCT- Breast Conserving Treatment): Lumpektomia polega na usunięciu guza wraz z marginesem prawidłowych tkanek otaczających guz. Z założenia zachowuje się większość piersi. Czasami nazywana jest potocznie chirurgicznym wycięciem guza lub tylektomią. Po lumpektomii z reguły stosuje się radioterapię obejmującą całość pozostawionego gruczołu w celu zniszczenia ewentualnych pozostałych w piersi komórek nowotworowych.
• Mastektomia (usunięcie całkowite piersi): To całkowite usunięcie piersi wraz z powięzią mięśnia piersiowego, na której spoczywa gruczoł. Jest to istotny element zabiegu, ponieważ powięź ta stanowi naturalną barierę dla naciekania , raka na otoczenie. Mastektomię należy brać pod uwagę w przypadku dużych guzów, centralnego położenia położenia guza, wielu ognisk nowotworowych w jednej piersi oraz wtedy gdy sama pacjentka wybiera takie rozwiązanie ze względów osobistych (np.obaw przed następową radioterapią lub przedłużaniem leczenia o czas jaki zabiera napromienianie).
• W przypadkach jednoczasowego obustronnego zachorowania na raka piersi wykonuje się obustronnie leczenie oszczędzające lub obustronną mastektomię. Taki rodzaj należy rozważyć również u chorych z grupy dużego ryzyka raka piersi wynikającego z genetycznego obciążenia (np. obecność mutacji genów BRCA1 lub BRCA2) lub indywidualnych preferencji pacjentki.
• Mastektomia oszczędzająca skórę: W trakcie tej operacji usuwana jest większość tkanki piersi, ale skóra pokrywająca gruczoł zostaje zachowywana. Jest to forma mastektomii, która ma na celu zachowanie naturalnego wyglądu piersi po wykonaniu zabiegu odtwórczego.
• Rekonstrukcja piersi: Jest to procedura chirurgiczna mająca na celu przywrócenie wyglądu piersi po mastektomii. Rekonstrukcję można przeprowadzić jednocześnie z mastektomią w ramach jednej operacji lub w późniejszym czasie.
• Biopsja węzłów chłonnych: Aby sprawdzić, czy rak dał przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych pobiera się biopsje cienkoigłowe podejrzanych klinicznie węzłów przed zabiegiem (wskazane wykonanie pod kontrolą usg). W przypadkach wątpliwego wyniku biopsji oraz gdy badania diagnostyczne oceniły węzły chłonne jako prawidłowe, śródoperacyjnie usuwa się do badania histopatologicznego tzw. węzły „wartownicze” wyznaczone izotopem przed zabiegiem . W przypadku rozpoznania przerzutów, może być konieczne usunięcie wszystkich węzłów chłonnych dołu pachowego po stronie piersi objętej chorobą nowotworową.

Wybór konkretnego sposobu leczenia jest procesem złożonym zależnym od wielu czynników. Decyzja powinna być podejmowana we współpracy pacjenta z zespołem lekarskim i brać pod uwagę indywidualne cechy i preferencje pacjentki oraz charakterystykę nowotworu. I tak np. niechęć pacjentki do uzupełniającej radioterapii decyduje o rodzaju operacji. Taka sytuacja wymaga odstąpienia od potencjalnie możliwego zabiegu oszczędzającego pierś, gdyż bez pooperacyjnej radioterapii leczeniem byłoby suboptymalne.

Chemioterapia raka piersi

Chemioterapia to leczenie farmakologiczne, które polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych w celu zniszczenia komórek rakowych lub- przynajmniej- zatrzymania ich wzrostu. Chemioterapia może być stosowana jako część kompleksowego planu leczenia raka piersi i może być podawana przed operacją (neoadiuwantowo) lub po operacji (adiuwantowo). Może także być stosowana w przypadku raka w stadium uogólnienia choroby (tj. w czwartym stopniu zaawansowania) i ma ona wtedy najczęściej charakter paliatywny.

Oto kilka kluczowych aspektów dotyczących chemioterapii raka piersi:

• Cel chemioterapii: Chemioterapia ma zniszczyć lub zatrzymać wzrost komórek nowotworowych. W przypadku raka piersi jest stosowana w celu zmniejszenia rozmiaru guza przed operacją, eliminacji ewentualnych pozostałych komórek nowotworowych po operacji, a także w leczeniu paliatywnym zaawansowanego raka piersi by kontrolować rozprzestrzenianie się choroby.
• Rodzaje leków: Istnieje wiele różnych leków chemioterapeutycznych, a konkretny ich zestaw użyty do leczenia zależy od rodzaju raka piersi, cech biologicznych guza oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niektóre leki są podawane doustnie, większość zaś dożylnie przez wenflon do żyły obwodowej lub przez tzw. port naczyniowy do dużej żyły centralnej, w zależności od planu leczenia.
• Schematy leczenia: Chemioterapia może być podawana w formie powtarzanych cykli, w których po okresach leczenia następuje przerwa, tak aby organizm mógł się zregenerować. Schemat leczenia jest dostosowywany do indywidualnych potrzeb pacjentki.
• Skutki uboczne: Chemioterapia może powodować skutki uboczne(inaczej zwane działaniami niepożądanymi). ponieważ leki te wpływają nie tylko na komórki nowotworowe, ale także na zdrowe, szybko dzielące się komórki błon śluzowych jamy ustnej i jelita, komórki cebulek włosowych, skóry i szpiku kostnego. Skutki uboczne obejmują najczęściej nudności, wymioty, utratę apetytu, utratę włosów, zmiany w skórze, zmęczenie i obniżenie odporności.
• Monitorowanie postępów: Podczas leczenia chemioterapią pacjentka jest regularnie monitorowana, a lekarz ocenia nasilenie działań niepożądanych i efektywność leczenia przeciwnowotworowego. Podczas wizyt kontrolnych lekarz na bieżąco dostosowuje dawkowanie i rodzaj leków.

Ważne jest, aby pacjentki omawiały wszelkie obawy czy pytania dotyczące chemioterapii z zespołem lekarskim. Pomocne może być także wykorzystanie wsparcia psychologicznego i opieki pielęgniarskiej w trakcie leczenia, tak aby skutecznie radzić sobie ze skutkami ubocznymi i emocjonalnymi aspektami terapii.

Radioterapia raka piersi

Radioterapia to procedura, która wykorzystuje promieniowanie jonizujące do zniszczenia lub uszkodzenia komórek nowotworowych, uniemożliwiając im podziały a przez to wzrost guza. Radioterapia jest stosowana głównie po operacji, a w niektórych przypadkach jako samodzielne leczenie.

Oto kilka kluczowych informacji dotyczących radioterapii raka piersi:

• Cel radioterapii: Radioterapia ma na celu eliminowanie ewentualnych komórek nowotworowych pozostałych po operacji (adiuwantowa radioterapia), zmniejszenie rozmiaru guza przed operacją (neoadiuwantowa radioterapia), czy jako radioterapia paliatywna do kontrolowanie wzrostu przerzutów w przypadku zaawansowanego raka oraz do łagodzenia objawów takich jak ból (np. spowodowany przerzutem do kości).
• Przebieg leczenia: Radioterapia piersi może być stosowana zewnętrznie lub wewnętrznie. W radioterapii zewnętrznej, pacjentka jest napromieniowywana za pomocą urządzenia, które emituje promienie rentgenowskie skierowane na obszar piersi. Radioterapia wewnętrzna (brachyterapia) polega na umieszczeniu źródła promieniowania wewnątrz ciała pacjentki, najczęściej w postaci wkładek umieszczanych bezpośrednio w obszarze piersi, w pobliżu guza. Inny rodzaj to radioterapia śródoperacyjna, obejmująca swym zasięgiem lożę po wyciętym guzie.
• Schemat leczenia: Radioterapia może być stosowana w formie cykli, zwykle z 5-cio dniowymi okresami leczenia i 2-ma dniami przerwy. Cały proces może trwać kilka tygodni. W przypadkach procedur paliatywnych całość zaplanowanej dawki podaje się podczas 1-2 seansów.
• Skutki uboczne: Radioterapia może powodować skutki uboczne, które zazwyczaj związane są z obszarem, który jest napromieniowywany. Skutki uboczne mogą obejmować zmęczenie, zaczerwienienie i obrzęk skóry, bolesność w obszarze piersi, zmiany w strukturze skóry, problemy z układem pokarmowym itp. Skutki uboczne są zazwyczaj tymczasowe i ustępują po zakończeniu leczenia.
• Plan leczenia: Plan radioterapii jest dostosowywany do indywidualnych cech pacjentki, takich jak rodzaj raka, stadium choroby, lokalizacja guza i inne czynniki. Decyzje dotyczące radioterapii podejmowane są we współpracy z zespołem lekarskim.

Radioterapia jest ważnym elementem radykalnego leczenia raka piersi, a jej celem jest zwiększenie skuteczności leczenia nowotworu. Znajduje też zastosowanie w paliacji (leczeniu objawowym), jako leczenie przeciwbólowe. Pacjentki powinny otwarcie rozmawiać z lekarzem o planie leczenia, potencjalnych skutkach ubocznych i wszelkich obawach czy pytaniach, jakie mogą mieć.

Rak piersi uwarunkowany genetycznie

Określenie powyższe odnosi się do tych przypadków raka piersi, które mają podłoże genetyczne, zazwyczaj związane z obecnością mutacji w określonych genach. Dwa najważniejsze geny, związane z dziedzicznym ryzykiem raka piersi, to geny BRCA1 i BRCA2.

• BRCA1 i BRCA2: Geny te są odpowiedzialne za produkcję białek uczestniczących w naprawie uszkodzeń DNA i kontrolują wzrost komórek. Mutacje w tych genach mogą prowadzić do nieprawidłowej naprawy DNA, co z kolei zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi i jajników. Kobiety dziedziczące mutacje w BRCA1 lub BRCA2 mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi i jajników w młodym wieku.
• Inne geny: Oprócz BRCA1 i BRCA2 istnieje wiele innych genów, których mutacje mogą zwiększać ryzyko raka piersi, choć zazwyczaj w mniejszym stopniu niż w przypadku BRCA. Należą do nich geny TP53, PTEN, STK11, CDH1, CHEK2, ATM, PALB2, i inne.

Jeśli ktoś ma historię rodową raka piersi lub jajnika w rodzinie, zwłaszcza w młodym wieku, lub jeśli pojawił się przypadek raka piersi u mężczyzny, może to sugerować zagrożenie dziedziczne. W takich przypadkach, wykonuje się testy genetyczne dla sprawdzenia, czy występują mutacje genetyczne zwiększające ryzyko raka piersi.

Odkrycie dziedzicznej mutacji genetycznej może wpłynąć na decyzje dotyczące profilaktycznej mastektomii i na zwiększenie czujność w monitorowaniu stanu zdrowia. Nosicielki powyższych mutacji genetycznych powinny być badane intensywniej. Ważne jest, aby kobiety z rodzin obciążonymi rakiem piersi skonsultowały się z genetykiem klinicznym lub innym specjalistą ds. genetyki, aby ocenić ryzyko i podjąć ewentualne działania diagnostyczne i profilaktyczne.

Przerzuty raka piersi

Przerzuty odległe każdego raka powstają gdy komórki nowotworowe z pierwotnego guza przenikają do krwiobiegu lub układu limfatyczny i rozprzestrzeniają się do innych, odległych części ciała, zazwyczaj do konkretnych narządów odległych. Obecność przerzutów odległych (w przeciwieństwie do regionalnych) świadczy najbardziej zaawansowanym, czwartym czyli ostatnim etapie zaawansowania choroby nowotworowej. W takiej sytuacji mówi się o zaawansowanym stadium choroby. Powyższe reguły dotyczą również raka piersi- mówimy wtedy o „zaawansowanym raku piersi”.

Oto kilka kluczowych informacji dotyczących przerzutów raka piersi:

• Czynniki ryzyka: Ryzyko przerzutów zależy od wielu czynników, głównie od stopnia zaawansowania pierwotnego guza, jego cech biologicznych, reakcji na leczenie, obecności receptorów hormonów, a także innych czynników genetycznych i środowiskowych.
• Lokalizacje przerzutów: Przerzuty raka piersi mogą występować w różnych narządach i tkankach, jednak najczęściej powstają w kościach, wątrobie, płucach, mózgu i układzie chłonnym.
• Objawy: Objawy przerzutów zależą od ich lokalizacji. Mogą one powodować ból w określonych obszarach, zmiany w funkcji narządów, osłabienie i stałe poczucie zmęczenia, utratę masy ciała, duszność i inne dolegliwości.
• Diagnoza: Potwierdzenie obecności przerzutów wymaga zaawansowanych badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MR), badania kości (scyntygrafia kości) czy badania mózgu (TK lub MR).
• Leczenie: Leczenie przerzutów raka piersi jest zazwyczaj ukierunkowane na kontrolowanie choroby i złagodzenie objawów. Stosuje się różne formy leczenia, takie jak chemioterapia, terapie ukierunkowane na receptory HER2, hormonoterapia (w przypadku receptorów hormonalnych), leczenie celowane czy immunoterapia, radioterapia pojedynczych przerzutów do kości, mózgu lub wątroby. Decyzja o planie leczenia jest dostosowywana do indywidualnych cech pacjentki, rodzaju raka i lokalizacji przerzutów.
• Opieka paliatywna: W przypadku zaawansowanego raka piersi, kiedy przerzuty są obecne, opieka paliatywna zaczyna odgrywać bardzo istotną rolę. Łagodzenie objawów, poprawa jakości życia pacjentki oraz wsparcie emocjonalne dla pacjentki i jej rodziny są w tym okresie choroby nie do przecenienia

Przerzuty raka piersi stanowią poważne wyzwanie kliniczne i wpływają na rokowanie. Chociaż wyleczenia na tym etapie choroby zdarzają się niezwykle rzadko, istnieją różne formy leczenia mogące pomóc w kontrolowaniu choroby i poprawieniu jakości życia pacjentki. W przypadku zaawansowanego stadium raka piersi, ważne jest również świadczenie opieki paliatywnej, która koncentruje się na komfortowym zwalczaniu objawów i dolegliwości pacjentki oraz na wsparciu zarówno jej jak i osób bliskich. Staje się to szczególnie ważne ostatnich latach, gdyż do leczenia zaawansowanego raka piersi wprowadzono wiele nowoczesnych leków przesuwając go do grupy chorób przewlekłych o wieloletnim przeżyciu,.

Obrzęk limfatyczny kończyny górnej po leczeniu raka piersi

Obrzęk limfatyczny kończyny po leczeniu raka piersi to jedno z potencjalnych powikłań, które mogą wystąpić po zabiegach chirurgicznych i radioterapii obejmujących dół pachowy. Zakłócają one naturalny przepływ limfy poprzez uszkodzenie głównych dróg jej odpływu i doprowadzają do jej zastoju w obrębie całej kończyny górnej. Ten stan nazywany jest obrzękiem limfatycznym lub z łacińska limfedemą.

• Przyczyny: Obrzęk limfatyczny występuje gdy układ limfatyczny, odpowiedzialny za usuwanie płynów z tkanek, zostaje uszkodzony w stopniu poważnie zakłócającym sprawny odpływ chłonki z kończyny. Zabiegi chirurgiczne, zwłaszcza mastektomia i usunięcie węzłów chłonnych, prowadzą do zakłóceń w przepływie limfy. Radioterapia ukierunkowana na blizną pooperacyjną i dół pachowy również uszkadza układ limfatyczny, gdyż główne drogi limfatyczne znajdują się w polu jej działania.
• Objawy: Objawy obrzęku limfatycznego obejmują obrzęk i uczucie ciężkości w obszarze ręki, nadgarstka czy dłoni. Skóra staje się napięta, a pacjentka odczuwa dyskomfort.
• Ryzyko: Ryzyko rozwoju obrzęku limfatycznego zwiększa się przede wszystkim po usunięciu węzłów chłonnych pachy oraz w przypadku radioterapii. Jest ono większe jeśli zabieg obejmują obie piersi.
• Leczenie: Leczenie obrzęku limfatycznego obejmuje różne strategie. Pacjentki są zachęcane do prowadzenia zdrowego stylu życia, unikania urazów, utrzymania prawidłowej wagi, a także stosowania specjalnych technik masażu i ćwiczeń. Elastyczne opaski lub ubrania kompresyjne mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowego przepływu limfy. W niektórych przypadkach, zaleca się specjalistyczne procedury fizjoterapeutyczne, takie jak drenaż/masaż limfatyczny.
• Świadczenia pielęgnacyjne: Pacjentki, u których wystąpi obrzęk limfatyczny, mogą wymagać świadczeń pielęgnacyjnych i edukacji dotyczącej samoopieki. Dobrze przeszkolona opieka pielęgniarska może pomóc w zarządzaniu objawami, monitorowaniu postępu i udzielaniu wsparcia emocjonalnego.

Obrzęk limfatyczny jest jednym z aspektów opieki po leczeniu raka piersi, a odpowiednie zarządzanie tym stanem może poprawić komfort życia pacjentki. Ważne jest, aby pacjentka regularnie komunikowała się ze swoim zespołem lekarskim, aby monitorować objawy, dostosowywać plan leczenia i otrzymywać wsparcie niezbędne do efektywnego zarządzania obrzękiem limfatycznym.

Leczenie hormonalne raka piersi

Leczenie hormonalne raka piersi jest jednym z kluczowych elementów terapii w przypadkach, w których komórki nowotworu wykazują obecność receptorów hormonalnych estrogenowych i/lub progesteronowych. Jest to forma terapii ukierunkowanej, która ma na celu zahamowanie pobudzającego wpływu hormonów na wzrost komórek nowotworowych. Leczenie hormonalne jest często stosowane jako adiuwantowa terapia po chirurgicznym usunięciu hormonozależnego raka piersi.

Poniżej kilka kluczowych informacji dotyczących leczenia hormonalnego raka piersi:

• Receptory hormonów: Nowotwory zbudowane z komórek z receptorami hormonów są klasyfikowane jako estrogenowo-zależne (ER+) lub progesteronowo-zależne (PR+), w zależności od obecności tych receptorów na powierzchni komórek nowotworowych.
• Leki blokujące receptory hormonów: W leczeniu stosuje się leki, które blokują działanie hormonów (najczęściej estrogenów) lub zmniejszają ich ilość w organizmie. Najważniejsze grupy leków to:
◦ Tamoksyfen: lek, który działa jak antagonista receptora estrogenowego i jest stosowany u pacjentek przed menopauzą.
◦ Inhibitory aromatazy: blokują enzym zwany aromatazą, odpowiedzialny za produkcję estrogenów. Są stosowane u pacjentek po menopauzie. Przykłady to anastrozol, letrozol i exemestan.
◦ Fulwestrant: Jest to lek, który działa jako antagonista receptora estrogenowego i jest stosowany w leczeniu zaawansowanego raka piersi u kobiet po menopauzie.
• Okres leczenia: Leczenie hormonalne może być stosowane długo, szczególnie w leczeniu adiuwantowym może ono trwać przez wiele lat.
• Monitorowanie: Pacjentki przyjmujące leki hormonalne są regularnie monitorowane pod kątem skuteczności leczenia oraz ewentualnych skutków ubocznych. To monitorowanie obejmuje badania obrazowe, badania laboratoryjne i konsultacje z lekarzem.
• Skutki uboczne: Leki hormonalne mogą powodować uderzenia gorąca, zmęczenie, zmiany w nastroju, a także prowadzić do utraty masy kostnej. W przypadku skutków ubocznych lub obaw związanych z leczeniem, ważne jest, aby pacjentki otwarcie rozmawiały ze swoim zespołem lekarskim.

Leczenie hormonalne jest jednym z ważnych narzędzi w terapii raka piersi i często stosuje się je w połączeniu z innymi formami leczenia, takimi jak chirurgia, chemioterapia czy radioterapia. Ostateczny plan leczenia zawsze zależy od indywidualnych cech pacjentki, rodzaju raka, jego stadium i innych czynników prognostycznych.

Autor
Dr n. med. Grzegorz Nawrocki
Koordynator II-go Oddziału Zabiegowego Kliniki Chirurgii Układu Pokarmowego i Guzów Neuroendokrynnych
oraz Centrum Kompetencji – Colorectal Cancer Unit (CCU)
Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie
Warszawa, ul. Wawelska 15